Selektif mutizm, çocuğun belirli sosyal durumlarda ve kendisine yabancı ortamlarda konuşmayıp, diğer durumlarda konuşması ile karakterize olmuş bir bozukluktur. Bir diğer deyişle çocuğun konuşmayı tamamiyle reddetmeyip onu kaygıya iten koşullar altında konuşmamayı seçmesiyle ilişkili psikolojik ve nörolojik bir konuşma bozukluğudur.
Çocuk, güvende ve rahat hissettiği ortamlarda daha konuşkandır. Konuşacağı kişileri kendisi seçer ve sadece onların yanında konuşmayı tercih eder. 2-4 yaş aralığında görece daha sık görülen bir bozukluk olmasına rağmen çocuğun okula başlamasıyla birlikte farkedilir. Selektif mutizmi olan çocuklar onlara soru sorulduğunda ya da konuşmalarını gerektiren başka bir anda donup kalmış gibi görünürler. Konuşmak yerine beden dilini kullanarak, yazı yazarak ya da resim çizerek kendilerini ifade edebilirler.
Çocuk, ev gibi aşina olduğu ve kendini güvende hissettiği ortamlarda akıcı bir konuşmaya sahipken okul gibi sosyal ortamlarda konuşma yetisine sahip olmalarına rağmen bu yetilerini sergilemezler. Evde yüksek sesle, çekinmeden konuşurken, konuşması beklenen diğer sosyal ortamlarda fısıldarlar ya da “evet”, “hayır”, “olmaz” gibi kısa sözcükler kullanırlar.
Kilit noktamız; bozukluğun düzeyinin çocuğun sosyal yaşantısındaki iletişimi engellemesidir. Selektif mutizmi olan çocukların çoğunda zeka düzeyi normalken; sınıf içinde söz almak ve soruların cevabını söylemek gibi davranışlarda zorlanırlar. Nitekim bu durumla karşılaşan öğretmenler çocuğun okuma, anlama ve öğrenme güçlüğü yaşadığını düşünebilirler.
Bazı yetişkinlerde ya da birçok çocukta yeni bir ortama girildiğinde kolay adapte olamama, yeni girdiği ortamı yabancılama, sakin kalmayı seçme ve evindeki kadar konuşmama görülür. Çocuk yeni girdiği ortama alıştıkça akranlarıyla ve büyüklerle sözlü iletişime geçer fakat seçici konuşmazlığı olan çocuklar bu suskunluğunu devam ettirirler.
Organik bir nedene bağlı olarak konuşma ve konuşmayı anlamlandırma sorunları var ise; çocuğun işitme ve konuşma fonksiyonunu gerçekleştiren biyolojik yapılarında problemler mevcutsa selektif mutizm bozukluğundan söz edilmez. Gerekli tıbbi tedavi desteğinin alınması gerekir.
Seçici konuşmazlık bozukluğuna sahip çocukların aileleri neler yapmalı ya da neler yapmamalı?
Çocuğunuzu diğer çocuklarla yarıştırmayın ve kıyaslamayın; onu konuşması için zorlamayın, baskı altına almayın. Çocuğunuz bu tanıyı almışsa bozukluğu tanıyın ve farkındalık edinin. Bu bozukluk doğru tedaviyle düzelebilen bir rahatsızlıktır. Tedavi süreci hakkında doğru bilgiler edinmeniz çocuğunuza yaklaşımınızı kolaylaştıracaktır. Her bireyin yaşantısında çeşitli sorunlarla karşılaşabileceği bilinciyle, çocuğunuzun da konuşurken kaygı veya zorlanmalar yaşayabileceğini anlayışla karşılayın. Çocuklarınızın başarılarını ufak ya da büyük başarılar olarak sınıflandırmadan takdir edin.
Disipline etme adı altında yapılan baskıcı ve hükmedici otoriter tavırlar çocuğun daha fazla içine kapanmasına neden olacaktır. Bu da durumun daha kötüye gitmesine neden olur. Selektif mutizm tanısı almış çocuklar durumun farkında olmayabilirler, bu yüzden onları sert direktiflerle yönlendirmek ve zorlamak doğru değildir. Bu noktada bir uzman desteği almak faydalı olacaktır. Unutmayın ki seçici konuşmazlık tedavisi olan bir bozukluktur ve bütünüyle kontrol altına alınabilmesi mümkündür. Onların da söyleyecek şeyleri , anlatacak hikayeleri var…
Yazan: Mustafa AVCI
Kaynaklar
Aktaş, H., (2015). Çocuklarda Seçici Konuşmazlık. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/eskisehir/cocuklarda-secici-konusmamazlik-37067077
Erkan, M., (2018). Selektif Mutizm (Seçici Konuşmazlık). https://drmustafaerkan.com/selektif-mutizm-secici-konusmazlik/
Erten, D., (2020). Selektif Mutizm Nedir? Seçici konuş(a)mazlık (selektif mutizm) nedir? https://www.psikolium.com/makale/selektif-mutizm-nedirz
