Kişi bu düşüncelere aldırmamaya ya da bunları bir zorlantıyı yerine getirerek baskılamaya çalışır.
Zorlantılar (kompulsiyonlar) ise kişinin takıntısına tepki olarak, katı bir biçimde uyulması gereken
kurallara göre yapmaya zorlanmış gibi hissettiği yinelemeli davranışlardır. Bu davranışlar, yaşanan
kaygı ya da sıkıntıdan korunma, azaltma amacıyla yapılır.
Takıntılar kişinin günde bir saatten çok zamanını alır. Kişiyi sıkıntılı hissettirir. Okulu, sosyal ilişkileri,
arkadaşlıkları olumsuz yönde etkiler.
Takıntının temel özelliği aynı fikri defalarca düşünmektir ve bunu tekrarlayıcı davranışlar takip eder.
Takıntılı düşünceler hayal, fikir, şiddetli istekler iken takıntılı davranışlar bir hareket biçimidir.
İsteklerin şiddetini azaltma amacıyla tekrarlayıcı şekilde gerçekleştirilir. Kişi, duyduğu endişe ve
üzüntüyü bastırmak ister. Bu ayinsi davranışlar yapıldığında kendini iyi hisseder.
Takıntılı Düşünce Tipleri
-Bulaşma/kirlenme
-Tekrarlayan şüpheler (kapıyı, ocağı açık bırakma endişesi, prizleri, anahtarları kontrol etme)
-Kesinlik isteği (bir şeyi yapıp yapmadığından emin olma isteği)
-Simetri (bir şeylerin belirli sırada ve uygun biçimde yapılması)
-Dürüstlük
-Kararsızlık (doğru hissedene kadar karar verememe)
Takıntılı Davranış Tipleri
-Yıkama/temizleme
-Kontrol etme
-Sorma, söyleme, itiraf etme
-Sayma
-Düzenleme/ayarlama
-Başkalarından onay alma
-Depolama/biriktirme
Takıntı ile İlişkili Diğer Bozukluklar;
-Beden Algısı Bozukluğu (Vücut Dismorfik Bozukluğu)
Dış görünümünde, başkalarınca görünmeyen, önemsenmeyecek kusurları algılama olarak
açıklanabilir.Kişi bu bozuklukta; aynaya bakıp durma, aşırı süslenip boyanma, derisini yolma, kendini
başkalarıyla kıyaslama gibi yinelemeli davranışlarda bulunur.
-Biriktiricilik Bozukluğu
Kişi gerçek değeri ne olursa olsun, sahip olduklarını elden çıkarmakta güçlük çeker. Bu
nesneler birikir ve yaşam alanlarını kaplar, yığılır, kullanım amaçlarından uzaklaşır.
-Trikotillomani (Saç Yolma Bozukluğu)
Saç yitimi ile sonuçlanabilecek biçimde kişinin sürekli olarak kendi saçını yolması şeklinde
açıklanır.
-Deri Yolma Bozukluğu
Deride yaralanmayla sonuçlanan yineleyici davranıştır.
Takıntıların üstesinden gelmek için pek çok strateji ve teknik vardır.
*Bilişsel-Davranışçı Tedavi
Araştırmalar, takıntı tedavisine yönelik en faydalı yaklaşımlardan birinin bilişsel-davranışçı tedavi
(BDT) olduğunu göstermektedir. BDT; takıntının üç kısmı olduğunu söyler: beden, düşünceler ve
davranışlar.
Nasıl sakinleşeceğinizi, rahatlayacağınızı, takıntılara karşı çıkacağınızı, endişelere hükmetmeyi,
düşüncelerinizi mantıklı olana yönlendireceğinizi öğretmeye yardımcı olur.
*Maruz Kalma/Tepki Kaçınması
Korkularla yüzleşmenin bir yoludur. Örneğin, eğer mikroplar tarafından kirletildiğinizi düşünüp endişe
duyuyorsanız ve sık sık ellerinizi yıkıyorsanız, maruz kalma tedavisinde kapı koluna dokundurulur ve
ellerin yıkanmaması istenir.
*Üst Bilişsel Tedavi
Düşünceleriniz ile olan ilişkiniz ve ne düşündüğünüz yerine nasıl düşündüğünüz üzerine yoğunlaşan
bilişsel bir tedavidir.
1.Dikkat Eğitimi Tekniği: dikkatinizi aynı anda birden fazla şey arasında nasıl paylaştıracağınız
konusunda yardımcı olur.
2.Bağımsız Dikkatlilik Tekniği: düşüncenizin, yalnızca bir düşünce olduğunu göreceksiniz. Takıntılara
karşı daha az tepki göstermede yardımcı olur.
*Dikkatlilik
Kendiniz ve düşüncelerinizin tam olarak farkında olma halidir. Dikkatlilik, düşüncelerinizden ayrılıp şu
ana odaklanmanıza yardımcı olur. Anda kaldığınızda, iyi olduğunuzun farkına varacaksınız.
*İlaç Tedavisi
Beyinde seratonin miktarını arttıran ve takıntı belirtilerini iyileştiren ilaçlar kullanılabilir. Tek başına
ilaç tedavisi yerine bilişsel-davranışçı terapi ve ilaç tedavisini birlikte almak daha faydalı
olabilmektedir.
*Girişken Olmak
Harekete geçme, bir sorunu belirleme ve çözüm üretme odaklı olduğunuzda takıntılarla baş etmek
kolaylaşacaktır.
*Size İnanan Diğer Kişilerden Destek Alın
Anne babalar, çocuklar, diğer aile üyeleri, yakın arkadaşlar size büyük destek sunabilir. Güvendiğiniz,
kendinizi rahat hissettiğiniz bir veya iki kişiyi seçip onlarla konuşarak rahatlamayı deneyebilirsiniz. Bu
takıntılarla yüzleşmenin ilk adımı olabilir.
Kaynaklar
Amerikan Psikiyatri Birliği (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (çev. Ertuğrul Köroğlu).
Zucker, B. (2013). Takıntıyı Kontrol Altına Alma (çev. Dr. A. Dülger). Platform Yay, İstanbul.
Yazan: Hayrunnisa ÖZTÜRK
