. Kişi belirli besin ve/veya yemeklerden kaçınır veya kısıtlı olarak tüketir ya da kaçınma ve kısıtlama birlikte görülür.
Bu yeme bozukluğundaki en ayırıcı özellik, kişide belirgin şekilde yeme kaçınması ve/veya kısıtlaması görülmesine rağmen kilo alma korkusu ya da istenmeyen vücut görüntüsü korkusu görülmemesidir.
Kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu, daha sık olarak çocuklarda görülmekle birlikte ergenlerde ve yetişkinlerde de görülmektedir.
Belirtiler:
Kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu kendini şu belirtilerle gösterir:
● Kilo kaybı.
● (Çocuklarda) kilo artışının olmaması.
● (Çocuklarda) fiziksel gelişimde duraklama.
● Gerektiği kadar sık yemek yememe.
● Yeteri kadar yemek yememe.
● Sıkıntılı ruh hali.
● Hep aynı yiyecekleri tercih etme.
● Öğünleri istenmeyen bir görev gibi görme.
● Sık kabızlık.
● Sürekli halsizlik.
● Karın ağrısı.
● Soğuğa karşı aşırı hassasiyet.
● Sık kusma.
● Devamlı solgunluk ve cilt kuruluğu.
● Sosyal aktivitelerden ve sosyal ilişkilerden kaçınma.
Kişideki kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu aşağıdakilerden en az biri ya da daha fazlası ile sonuçlanır:
● Belirgin kilo kaybı (veya çocuklarda beklenen kilo artışının olmaması veya büyümede duraksama).
● Belirgin bir beslenme yetersizliği.
● Damar yolu veya tüp yardımı ile beslenme ya da ağızdan beslenme desteklerine bağımlı olma.
● Ruhsal-toplumsal işlevsellikte belirgin düşüş ve sorunlar.
Olası Etkiler ve Sebepler:
KKYAB’li kişilerin öykülerinde genellikle yiyecek alımını etkileyen farklı ve çeşitli sebepler vardır;
● Kişinin kaçındığı/kısıtladığı yiyecekler koku, renk, doku gibi duyusal özellik sebepli olabilir (örneğin şeftali ve çileğin dokusu).
● Kişiler, kendilerine göre “tehlikeli” yemeklere ya da besinlere (örneğin sert, kabuklu ya da küçük yiyecekler) karşı kaçınma/kısıtlama gösterebilirler.
● Ağrı, bulantı, öğürme, tıkanma, boğulma veya kusma korkusu ile bazı yiyeceklerden kaçınır ya da kısıtlamaya gidebilirler.
● Geçmişte yaşanmış, beslenmeye dair travmatik bir anı tetikleyici olabilir (yemek yerken nefessiz kalma, boğulma tehlikesi vb.).
● Yemek yemenin ya da yemek yeme zamanının yarattığı kötü duygulardan (stres, kaygı, zorlanma vb.) kaçınmak için yeme davranışından kaçınıyor ya da bunu kısıtlıyor olabilirler.
● Çocuklarda KKYAB, ebeveynler ya da bakım veren kişiler tarafından uygulanan yanlış besleme şekilleri ve yanlış alıştırılan yeme düzeni sebebiyle ortaya çıkabilir.
● Çeşitli biyolojik sebeplere dayanıyor olabilir.
Tedavi:
Kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu tedavi edilmediğinde kalıcı sorunlara yol açabilir, bu yüzden belirtiler fark edildiğinde hızlıca profesyonel yardıma başvurmak önem arz etmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), Aile Temelli Terapi (ATT) ve EMDR kanıtlanmış faydaları ile en sık başvurulan yöntemlerdir.
Çocuk ve ergenlerde tedaviye, uygun şekilde ailenin de katılması önemli ve gereklidir. Ebeveyn ve bakım verenler, çocuk ile çeşitli yöntemler uygulanırken gerektiğinde koçluk yapmalı, teşvik edici ve destekleyici olmalıdır.
Yazan:
Psikolog İrem Engin
Kaynakça:
- Amerikan Psikiyatri Birliği (APA). (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı. (E. Köroğlu, Çev.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
- Karadere, M. E., & Hocaoğlu, Ç. Kaçıngan/Kısıtlı Yiyecek Alımı Bozukluğu Nedir? Tanı ve Tedavi Yaklaşımları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(4), 110-118.
